Την Τετάρτη 27/2/2019 στο αμφιθέατρο του 2ου Λυκείου, έγινε η παρουσίαση του μυθιστορήματος του Κώστα Κατσουλάρη «Στο στήθος μέσα χάλκινη καρδιά» από το διευθυντή του Λυκείου φιλόλογο κ. Πέτρο Πιτσιάκκα.
Για τη βιογραφία – εργογραφία του συγγραφέα μίλησε η φιλόλογος κ. Αντριάνα Μαντζαβά. Ο διευθυντής στην αρχή τόνισε ότι το σχολείο δεν πρέπει να είναι μόνο χώρος γνώσης, αλλά και πολιτισμού και να προσπαθεί μέσα από διάφορες πρωτοβουλίες και δράσεις να συμβάλλει στην πολιτιστική αναβάθμιση της πόλης. Στα πλαίσια αυτής της φιλοσοφίας εντάσσεται και η συγκεκριμένη παρουσίαση.
Όσον αφορά την παρουσίαση τόνισε μεταξύ των άλλων: «Το μυθιστόρημα κινείται σε τρία επίπεδα. Το πρώτο, αυτό που αποτελεί το έδαφος της ιστορίας, είναι η σχέση καθηγητή-μαθητή και η εξαφάνιση του τελευταίου. Καθώς προχωράει η αφήγηση γεννώνται διάφορα ερωτήματα στο μυαλό του αναγνώστη, σχετικά μ’ αυτή τη σχέση: Ποια είναι η φύση της αδυναμίας του Αργύρη προς τον Νάσο; Πώς ερμηνεύεται η θερμή ανταλλαγή ηλεκτρονικής αλληλογραφίας ανάμεσα σε δάσκαλο και μαθητή; Το περιεχόμενο της αλληλογραφίας αντανακλά μόνο το ενδιαφέρον, που είχε καταφέρει να εμπνεύσει ο ικανός φιλόλογος, στον χαρισματικό μαθητή για την Ιλιάδα ή, κάτω απ’ την κρούστα του, λιμνάζουν τα μικρόβια μιας κακοφορμισμένης πληγής; Το δεύτερο, είναι το κοινωνικό περιβάλλον αυτής της σχέσης: η σύγκρουση χρυσαυγιτών και αντιεξουσιαστών («αντιφάδων») στους κόλπους της μαθητικής κοινότητας, αλλά και εκτός αυτής, οι πρόσφυγες που κατακλύζουν την Αθήνα, αλλά και αυτοί που ξεβράζονται στις ακτές της Λέσβου, απέναντι απ’ την Τροία, εκεί που ονειρεύεται να αποσυρθεί ο πρωταγωνιστής. Το τρίτο, είναι οι συνεδρίες της ψυχοθεραπευτικής ομάδας, στην οποία καταφεύγει ο καθηγητής, όταν νιώθει ότι έχει χάσει τα πάντα και κυρίως ότι, ο τρόπος με τον οποίο προσπάθησε να επικοινωνήσει με τον μαθητή του, μέσω της Ιλιάδας, οδήγησε αυτό το νέο παιδί σε μια απρόβλεπτη πορεία. Η εσωτερική του σύγκρουση θα είναι σφοδρή. Η αμφιπρόσωπη ερμηνεία της Ιλιάδας, που μπορεί από τη μια να διδάξει την αξία του ηρωισμού, εμπνέοντας και γαλουχώντας γενιές, και, από την άλλη, να στρέψει κάποιον στην αναζήτηση των δρόμων μιας εθνικιστικής πορείας, γίνεται ένας εφιάλτης γι’ αυτόν.
Είναι ένα θαυμάσιο μυθιστόρημα, δομικά άρτιο, ανθρωποκεντρικό, κοινωνικοπολιτικό, σύγχρονο, έντιμο, ενδιαφέρον, γενναιόδωρα δοτικό σε γνώσεις, λεξιλόγιο και σκέψεις, με πολύ καλά αναπτυγμένη την εμπλοκή των κεντρικών χαρακτήρων του καθηγητή και του μαθητή γυμνασίου, με τα ομηρικά έπη, με ανάγλυφα δοσμένη την πάλη του καθηγητή με τον ίδιο του τον εαυτό, ενώ ο κόσμος εντός του καταρρέει και ο γύρω του βυθίζεται στο μίσος. Η τριτοπρόσωπη αφήγηση, που αλλάζει σοφά και γίνεται πρωτοπρόσωπη, όταν το ανηφόρι για την (δι)έξοδο του δράματος στενεύει για τον Σταυρινό, που παίρνει πια πάνω του τις ευθύνες, που του αναλογούν σε προσωπικό και συλλογικό επίπεδο, ξαφνιάζει και μαζί συγκινεί τον αναγνώστη· τον ευήκοο βέβαια, τον σκεπτόμενο, τον μη οπαδό, αυτόν που έχει διαφυλάξει, μέσα στην κρίση, την ανθρωπιά και τη μεγαλοψυχία του, αυτόν που δεν βάζει ετικέτες διαβάθμισης στον θάνατο. Το υλικό του ο συγγραφέας το αντλεί από τη νωπή ακόμα Ιστορία των τελευταίων χρόνων. Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα, αυτή μιας Αθήνας που βράζει, που πάλλεται με νέα συνθήματα, που θυμίζουν πολύ τα παλιά, δίνει τον τόνο στο βιβλίο, κι ας είναι παράτολμη αφηγηματικά. Τα γεγονότα είναι πολύ κοντά μας, οι συνέπειες δεν είναι πλήρως γνωστές, κάποια εξελίσσονται ακόμα. Το να κάνεις λογοτεχνία αυτή την κοινωνική αναταραχή, απαιτεί ικανότητα και μια αίσθηση της πραγματικότητας, διαφορετική από το μέσο όρο. Δεν αρκεί η Αθήνα, να ξέρεις το μέρος. Πρέπει να ξέρεις ή να φαντάζεσαι τι κάνει έναν νεαρό έφηβο να στρατολογηθεί. Όλο αυτό το υλικό ο Κατσουλάρης, ευρηματικά, συνετά και νηφάλια, το μετατρέπει σε ευανάγνωστη λογοτεχνία ωραίας αισθητικής αντίληψης, δίχως να ενδίδει στην γελοία θεωρία της εξίσωσης. Γιατί, δεν επιτρέπεται διαβάθμιση στον θάνατο.
Το μυθιστόρημα ξεχωρίζει για πολλούς λόγους, με πρώτον αυτόν της απόλαυσης που πηγάζει από τη χαρισματική γραφή. Ωστόσο, επειδή αυτός ο λόγος θα πρέπει να θεωρείται εκ των ων ουκ άνευ, για να διακριθεί ένα βιβλίο, αξίζει να επισημανθούν κάποιοι ακόμα:
- Διάσπαρτες αναφορές γίνονται στο κείμενο της Ιλιάδας, χωρίς να διασπούν την πλοκή.
Αντίθετα την ενισχύουν σε δραματικότητα. Τα κεφάλαια του βιβλίου μοιάζει να παρακολουθούν τις πιο δραματικές σκηνές του έπους δημιουργώντας έτσι αναγνωστικούς συνειρμούς και επιτρέποντας προκλητικές ίσως ερμηνείες. - Όλη η ιστορία του βιβλίου μοιάζει να συνδιαλέγεται με μια διαπίστωση που κάνουν τα πρόσωπα καθώς αναπαράγουν μια απλή αλήθεια: […] τα πράγματα, πράγματι, είτε το θέλουμε είτε όχι, ‘συμβαίνουν’. Κι αφού συμβούν, δεν μπορούμε πλέον να κάνουμε τίποτε για να τα αλλάξουμε.
- Το βιβλίο είναι τολμηρό. Τολμά να μιλήσει για τον κόσμο των νέων με έναν τρόπο που καταδεικνύει τη μεταμόρφωση της εύπλαστης προσωπικότητας από ενδιαφέρουσα σε επικίνδυνη. Τολμά να δει πίσω από την επιφάνεια των σχέσεων (για παράδειγμα τον τρόπο που μεταδίδεται η γνώση στη σχέση μαθητή-καθηγητή) τις ποικίλες παλινδρομήσεις και ίσως τη ματαίωση και από τις δύο πλευρές, να πει τα πράγματα με το όνομά τους, να μιλήσει για καταστάσεις και για πράγματα του κοντινού μας χρόνου, που είθισται να καλύπτονται με τα συγγραφικά τεχνάσματα της μεταφορικότητας και του υπαινιγμού. Εδώ όλα είναι όπως τα ξέρουμε και τα συζητάμε κατ’ ιδίαν με φίλους.
- Πόσο ικανή είναι η μυθοπλασία να αποδώσει τη σύγχρονη ρευστή πραγματικότητα, να σχολιάσει πρόσωπα και πράγματα που τώρα κρίνονται; Πόσο πιστά μπορεί να οδηγηθεί σε συμπεράσματα, για τις αιτίες των συμπεριφορών, η συνείδηση του συγγραφέα, που αποτελεί και η ίδια ένα στοιχείο εν εξελίξει μέσα στους στροβιλισμούς της εποχής; Θεωρητικά θα πρέπει να απαντηθούν τα ερωτήματα αυτά αρνητικά ή έστω με έντονο σκεπτικισμό. Ωστόσο, η συγκεκριμένη γραφή κατορθώνει να υπερβεί, εν πολλοίς, τοναληθινό αυτό σκόπελο.
Ο Κατσουλάρης ανατέμνει την ελληνική κοινωνία της κρίσης ξεγυμνώνοντας τα ανθρώπινα υποκείμενα και ψαύοντας, όπως λέει ο ίδιος, τις ψυχές τους στις προσωπικές αβύσσους τους, μέσα από τις πράξεις τους. Εστιάζει στο σημείο εκείνο όπου το ατομικό τραύμα μετασχηματίζεται σε συλλογικό, στην περιθωριοποίηση των ηρώων σε μια πραγματικότητα αντιηρωική, στη δραματική ελληνική καθημερινότητα που φθίνει σταδιακά σε παρωδία.
Και αναρωτιέται: αφού η αγάπη είναι «το κοινότερο νόμισμα», γιατί είναι τόσο δύσκολο να το αποκτήσουμε;
Ο συγγραφέας υποστηρίζει το θέμα του με ό,τι παλιό κι ό,τι καινοφανές μπορεί: Ιλιάδα και διαδίκτυο, ποίηση και ομάδες ψυχοθεραπείας. Είναι ένα μυθιστόρημα πολυεπίπεδης εξιστόρησης που συνυφαίνει το παρελθόν με την τραγικότητα του σύγχρονου παρόντος, με τον καθένα από μας πρωταγωνιστή. «Στο στήθος μέσα χάλκινη καρδιά» είναι ένα βιβλίο που διεγείρει ισορροπημένα τον στοχασμό και τη συγκίνηση».
Στη συνέχεια ο συγγραφέας, αφού ευχαρίστησε για την πρόσκληση, αλλά και για την παρουσίαση τόνισε πως «ο διευθυντής του λυκείου Πέτρος Πιτσιάκκας εκφώνησε μια από τις πιο διεισδυτικές και πλήρεις κριτικές αναλύσεις που έχω ακούσει σε βιβλιοπαρουσίαση» συνομίλησε με το κοινό. Την άλλη μέρα ο Κατσουλάρης συναντήθηκε με τους μαθητές της Α ́ τάξης και συνομίλησε μαζί τους, για δύο διδακτικές ώρες, για το βιβλίο, τη συγγραφή και τη λογοτεχνία. Ο ίδιος στο τέλος συνοψίζοντας τις εντυπώσεις του από την επίσκεψη του στο 2ο Λύκειο επεσήμανε πως: «εκεί έξω, στην καρδιά δηλαδή της δημόσιας εκπαίδευσης, υπάρχει ατόφιο χρυσάφι. Και δεν είναι μόνο ο διευθυντής. Η περιήγηση μου δε στο σχολείο αποδεικνύει του λόγου το αληθές: ένα σχολείο περιποιημένο, καθαρό, με παιδιά χαρούμενα και ζωντανά, που εξέφρασαν γνήσιες απορίες, με χιούμορ και θετική διάθεση. Εμπειρία!»
Την εκδήλωση τίμησαν με τηνπαρουσία τους ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κκ Ιερόθεος, ο Διευθυντής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Αιτωλοακαρνανίας κ Χρήστος Καζαντζής, ο Δήμαρχος Δωρίδας κ. Γιώργος Καπεντζώνης και πλήθος κόσμου.
